Klik Klak Öğrenmek Çok Kolay :-)

Clicker onlarca yıllardır, temel bilişsel işlevleri yerine getirebilen, hemen her tür hayvanda pozitif eğitimin parçası olarak başarıyla kullanılıyor. Balıklar, aslanlar, tavuklar, köpekler, kediler, aklınıza ne gelirse.

Clicker Nedir?

Hayvanların eğitiminde devrim yaratan,kedi – köpek eğitimcilerinin, sahiplerinin dilinden ve elinden düşürmediği cliker resimde gördüğünüz gibi son derece basit bir alet.

İçindeki metal aparat sayesinde, ortamdaki diğer seslerden ayırt edici “klik” sesini çıkarır. Hemen hemen tüm pet-shoplarda, veterinerlerde kolayca  bulunabilir.

Teknoloji çağında her şey için bir uygulama olduğu gibi, clicker uygulaması da mevcut. Akıllı telefonunuza ücretsiz indirebileceğiniz clicker uygulamasının tek dezavantajı, kullanım konusunda çok pratik olmayabilir.

Benim favori clicker modelim, kullanım kolaylığı açısından parmağa takılanlar.

Clicker Eğitimde Nasıl Kullanılır?

Hayvanlarda tıpkı bizim gibi, çevreyi, objeleri, olayları, davranışları  olumlu ya da olumsuz sonuçlarını yaşayarak öğrenirler. Clickerla eğitimin temeli klasik şartlanmaya dayanmakla birlikte, hayvan belirli bir amaç için, belirli bir davranışta bulunmayı öğrendiğinde operant ( işlemsel – edimsel ) koşullanmaya döner.

Clicker eğitiminde sistem şöyle işler:

• İstenilen davranışın yerine getirilmesini sağlanır.
• Klik sesiyle davranışı işaretlenir.
• Ödül yani pozitif pekiştirici kullanarak, aynı davranışın tekrar yerine getirilmesi için motivasyon sağlanır.
• Hayvan istenilen her davranış için klik sesi, komut ve ödül arasındaki bağlantıyı kurana kadar eğitim tekrar edilir.

Clicker Yüklemesi

• Clicker yüklemesinin amacı, köpeğinizin klik sesini duyduğu anda ödülün geleceğini anlamasını sağlamaktır.
• Elinizle bir avuç dolusu ödül maması alınız. Clickerın olduğu elinizi arkanıza saklayın. Clickera basın ve hemen ardında  köpeğinize ödül maması verin.
• Gün boyunca, köpeğinizle otururken, yürürken, evde, dışarıda, her seferinde bir kaç dakika olmak üzere bu çalışmayı tekrarlayın.
• Köpeğiniz klik sesini duyduğu anda, ödülünü almak için size bakmaya başladığında, clicker yüklemesini başarıyla yapmışsınız demektir. Köpeğiniz clickerin ödül anlamına geldiğini öğrenmiştir. Bir sonraki aşamaya yani clicker kullanarak eğitim sürecine geçebilirsiniz.
• Köpeklerin ve kedilerin büyük bölümü clicker sesinden rahatsız olmaz ancak çok ufak bir bölümü rahatszılık duyar. Klik sesinden rahatsız oluyorsa, clickerin üstünü havlu gibi bir bezle kapatarak kullanabilir ya da parmak şıklatma hareketiyle clicker eğitimi verebilirsiniz.

Clicker yüklemesine örnek video. Video ingilizce ancak clicker yüklemesinin nasıl yapıldığını izlemek faydalı olacaktır.

İstenilen Davranışın Sağlanması ve İşaretlenmesi

Köpeğinize otur komutunu öğretmek istiyorsanız, köpeğinizi oturana kadar bekleyin. Köpeğiniz oturduğu anda ona “otur” diyerek clickera basın. Bu köpeğe bizim tam olarak hangi davranışı istediğimizi gösterir. İstenilen davranışın ayırt edici klik sesiyle işaretlenmesi, köpeğimizle iletişimin daha açık ve kolay olmasını sağlar.

Ödülle Pekiştirme

Clicker yüklemesiyle, klik sesinin ödül anlamına geldiğini zaten öğrenmiş olan kedinize köpeğinize, oturma eylemiyle birlikte gelen klik sesinin hemen ardından 1-2 saniye içinde ödül verilmelidir. Hepimizin bildiği gibi ödüllendirilen davranışların tekrarlanma olasılığı daha yüksektir.  Hayvan istenen davranış, klik sesi ve ödül arasındaki bağlantıyı kurar.

 Ne Kadar Çok Tekrar, O Kadar Başarı

• Köpek eğitiminde hangi teknik kullanılıyor olursa olsun, asıl sır, sabırlı olmak ve tekrar etmek.
• Köpek istenen davranışı ve sözlü komutu tamamiyle öğrendikten sonra, köpeğinizin oturmasını beklemeden ona “otur” komutunu verip, oturduğu anda clickera basın, ödül vererek eğitime devam ediniz. Bu aşamayı da köpeğiniz her ortamda, otur komutunu anında, isteyerek yerine getirene kadar tekrar ediniz.

Ckicker Eğitiminde Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler

• Clicker uzaktan kumanda değildir. Uzaktan kumanda gibi köpeğin, kedinin suratına doğru tutarak kullanmayınız.
• Her klik sesinin ardındam, ödül verilmek zorundadır. Evde köpeğinizle, kedinizle yaşayan herkesi clickerin oyuncak olmadığı ve klikleyenin ödüllendirmek zorunda olduğu konusunda uyarın.
• İstenilen davranış gerçekleştirildiğinde sadece bir sefer kliklenmelidir. Arka arkaya klik sesleri iletişimde karmaşaya neden olur. Köpek ya da kedi hangi davranışın işaretlendiğini net olarak bilmelidir.
• Köpek ya da kedi istenen davranışı yaptığı anda kliklenmelidir, önce ya da sonra değil.
• Ödül cezadan daha etkilidir. Köpeğinize eğitim sırasında asla fiziksel ve psikolojik baskı içeren cezalar vermeyiniz. Eğitimde cezanın kullanılması köpeğinize fiziksel ve psikolojik anlamda zarar verir.

En Çok Sorulan Soru : İstenen Davranış Yerine Getirilmiyorsa Ne Yapmalısınız ? 

• Köpeğiniizle otur komutunu çalıştınız, şimdi ise otur komutunu veriyorsunuz ancak sizi dinlemiyor. O zaman kendinize şu soruları sorun
• Sözlü komutun anlamını biliyor mu ? Hangi davranışın ödül getirdiğini öğrenmiş ancak sözlü komutu henüz öğrenememiş olabilir. Sonuçta insan dili fazlasıyla karışık ve tüm kelimeler birbirine benziyor onun için.
• Sözlü komutun anlamını öğrettiğiniz ortam ve durumda biliyor ama şu an içinde bulunduğu ortam ve durumda biliyor mu ? Evde, kapıdan çıkmadan önce ya da mamasını beklerken oturmayı öğrendi, ancak sokakta ya da parkta başka insanların, köpeklerin olduğu bir ortamda otur komutunu öğrenmemiş olabilir.
• İstenen davranışa karşılık sunulan ödül, hayvanın gerçekten istediği  bir ödül mü, onun için yeterince tatmin edici mi ?
• Köpeğiniz otur komutunu öğrenmiştir ancak ödül maması yeterli ya da istenen bir ödül olmayabilir. Belki onun istediği ödül sevilmek, top ya da kovalamaca oynamaktır.
• Köpeğiniz sözlü komutu dinlemediğinde, verdiğiniz komut ve ortamla ilgii olarak bu soruların cevaplarını vererek, eğitim sürecini daha etkin hale getirebilirsiniz.

Yazıdaki bilgiler Hayvan Davranışları Uzmanı Karen Pryor, Dr.Sophia Yin ve Pozitif Eğitimci Victoria Stilwell’in kitaplarından ve websayfalarından alınmıştır.